Κι όμως η Δημοκρατία είναι σε κίνδυνο

Γράφει ο Γιώργος Παπανικολάου 

Ορισμένοι επιφανείς πολιτικοί έσπευσαν τα τελευταία 24ωρα να δηλώσουν ότι η Δημοκρατία στην Ελλάδα δεν κινδυνεύει κι ότι έχει στέρεες θεσμικές και κοινωνικές βάσεις.

Θα μου επιτρέψετε να αμφιβάλω και να παραθέσω τη δική μου -αιρετική ενδεχομένως- άποψη.
Υπάρχουν ορισμένα στοιχεία που δείχνουν ότι η χώρα μας ΔΕΝ έχει εμπεδώσει κοινωνικά και πολιτικά την έννοια της αστικής Δημοκρατίας, παρά τις προσπάθειες που έχουν γίνει τα τελευταία 40 χρόνια ή το περήφανο αρχαίο παρελθόν της.

1. Στην Ελλάδα, η πολιτική εξουσία είναι σχεδόν απόλυτα «προσωποποιημένη». Ο εκάστοτε αρχηγός μεγάλου κόμματος, είτε είναι στην εξουσία είτε όχι, λαμβάνει διαστάσεις ειδώλου. Μια κατάσταση που εντείνεται αν το κόμμα αποκτήσει την κυβέρνηση.

Τότε ο αρχηγός γίνεται πρωθυπουργός και πρακτικά περνά στο απυρόβλητο. Όπως φαίνεται κι από το γεγονός ότι η ίδια η Βουλή εμφανίζει τεράστια δυσκολία να καλέσει πρώην πρωθυπουργούς ακόμη κι ως μάρτυρες σε τρανταχτά σκάνδαλα.

Είναι δε γνωστό ότι στις περισσότερες, αν όχι σε όλες, τις περιπτώσεις οι κομματικές διαδικασίες μικρή σημασία έχουν όταν ο «αρχηγός» είναι ισχυρός. Απλώς προσαρμόζονται στις επιθυμίες του και οι τυχόν διαφωνούντες εξοστρακίζονται.

Σε αρκετές δε, ο εκάστοτε «απόλυτος άρχων» δημιουργεί και «δυναστεία», όπως προκύπτει από τα πάμπολλα παραδείγματα οικογενειοκρατίας στην ελληνική πολιτική σκηνή.

Εν ολίγοις, ακόμη και σήμερα, τα «ιδεολογικά» πλαίσια λειτουργίας των περισσότερων κομμάτων, οι ιδέες, οι προτάσεις, τα προγράμματά τους, είναι μάλλον δυσδιάκριτα, αντίθετα με τις αρχηγικές φυσιογνωμίες.

2. Η πολιτική συχνότατα διεξάγεται με όρους ποδοσφαίρου, σε ό,τι αφορά όχι μόνο τη συμπεριφορά των «οπαδών», αλλά και προβεβλημένων στελεχών των κομμάτων, που «τέρπουν» το κοινό, ξεφτιλίζοντας συχνότατα όχι μόνο τον αντίπαλο αλλά και τον εαυτό τους.

3. Η έννοια της ισονομίας και της εφαρμογής του νόμου, θεμέλιοι λίθοι της Δημοκρατίας, απείχε και απέχει παρασάγγας από τα δεδομένα που επικρατούν σε άλλες αστικές δημοκρατίες. Οι χιλιάδες χιλιάδων νόμοι που έχουν ψηφιστεί άλλοτε εφαρμόζονται κι άλλοτε όχι, ενώ ορισμένοι απλώς δεν εφαρμόζονται σχεδόν… ποτέ.

Ειδικά δε στην περίπτωση πολιτικών και κομματικών συμφερόντων, προσωπικών και μη, είναι, νομίζω, εδραιωμένη πεποίθηση σε μεγάλο μέρος της κοινωνίας αφενός ότι οι νόμοι σπανίως εφαρμόζονται κι αφετέρου ότι ορισμένοι ψηφίζονται ακριβώς για να προωθήσουν τέτοιου είδους συμφέροντα.

4. Σοβαρά όμως πάσχουν και οι Θεσμοί, οι περισσότεροι εκ των οποίων έχουν αποδυναμωθεί είτε από σκάνδαλα, είτε από το ούτως ή άλλως χαμηλό επίπεδο της λειτουργίας τους, είτε και από την προσβολή κύρους που προξένησαν τα ίδια τα πρόσωπα που ετέθησαν επικεφαλής τους. Αυτά ισχύουν είτε μιλάμε για τη Βουλή, τη Δικαιοσύνη και την Παιδεία είτε για την Υγεία, ακόμη και την Εκκλησία.

5. Ο τρόπος με τον οποίο συντελέστηκε η άνοδος του βιοτικού επιπέδου τις τελευταίες δεκαετίες, επίπλαστος, συχνά σάπιος και σίγουρα ανορθόδοξος, φαίνεται να διέβρωσε αξίες και ιδανικά, φέρνοντας στο προσκήνιο αριβιστικές και συχνά αμοραλιστικές συμπεριφορές.

Επιπλέον, τις τρεις τελευταίες δεκαετίες φαίνεται πως υπήρξε και σύγχυση ανάμεσα στην έννοια της Δημοκρατίας και σε αυτήν της… ασυδοσίας, ιδίως σε ό,τι αφορά τη δράση οργανωμένων ομάδων συμφερόντων που είναι εκ των υστέρων ξεκάθαρο πως «έκαναν ό,τι ήθελαν» στο όνομα κάποιων δήθεν δημοκρατικών κεκτημένων.

Σχεδόν μοιραίο αποτέλεσμα, στη διάρκεια της κρίσης, ήταν η σταδιακή απενοχοποίηση της λεκτικής βίας αλλά και των λιγότερο ή περισσότερο βίαιων «ακτιβιστικών» ενεργειών, που έχουν ήδη δημιουργήσει κλίμα σε ένα μέρος της κοινής γνώμης.

Είμαστε Έλληνες και το στοιχείο της υπερβολής φαίνεται να μας χαρακτηρίζει, ωστόσο οι βαρύτατοι χαρακτηρισμοί που ανταλλάσσονται ανάμεσα σε πολιτικά πρόσωπα, είτε ενώπιον της Βουλής, είτε στους διαδρόμους της, είτε και σε άλλα δημόσια μέρη, έχουν προ πολλού ξεπεράσει τα όρια - και καλλιεργούν αντίστοιχα πάθη στην κοινωνία.

6. Η οικονομική κρίση προκαλεί ρήγματα στον κοινωνικό ιστό, δημιουργώντας ομάδες που αισθάνονται ότι αδικούνται από τις εξελίξεις. Στην περίπτωση ορισμένων από αυτές τις ομάδες, προκύπτουν προβλήματα επιβίωσης, αλλά και η αίσθηση ότι δεν έχουν να περιμένουν κάτι καλύτερο στο πλαίσιο της «συστημικής» πολιτικής.

ΥΓ.: Κατά τη γνώμη μου, ακόμη και ο τρόπος με τον οποίο εκτυλίσσονται οι αντιδράσεις απέναντι στο φονικό της Αμφιάλης δείχνει τους κινδύνους που υφίστανται, αλλά και την έλλειψη ψυχραιμίας.

Δημοκράτες με περγαμηνές σπεύδουν να προεξοφλήσουν δικαστικές έρευνες και αποφάσεις, ενώ συζητούν -εκ των προτέρων- τρόπους «αποκλεισμού» της Χρυσής Αυγής από τα κομματικά της δικαιώματα, λησμονώντας ίσως ότι τέτοιου είδους ρητορείες και ενέργειες εξάπτουν τους οπαδούς του συγκεκριμένου κόμματος - κι ενδεχομένως έλκουν προς αυτό νέους ψηφοφόρους.

Ιδιαίτερα με προβλημάτισε και η προαναγγελία νέων θεσμικών μέτρων εκ μέρους του κ. Δένδια, όταν είναι προφανές ότι το πρόβλημα βρίσκεται στην εφαρμογή των ήδη υπαρχόντων νόμων. Φοβούμαι ότι σύντομα θα έχουμε νόμους που θα εξετάζουν φρονήματα ή προθέσεις, κι όχι εγκληματικές πράξεις. Όπως ο περίφημος νόμος για τους… κουκουλοφόρους.

Κι αυτά ανοίγουν άλλες επικίνδυνες ατραπούς για τη Δημοκρατία.