Ο κρυφός άσος και το στήριγμα του Ερντογάν...

Κι όμως. Ο πιο ισχυρός άνθρωπος στην Τουρκία, μετά τον Ερντογάν, δεν είναι ούτε ο φαφλατάς υπουργός Εξωτερικών, ούτε ο πιο σοβαρός πρόεδρος, ο Αμπντουλάχ Γκιουλ, για τον οποίο λέγεται βέβαια εκτεταμένα, ότι πίσω από το «δυτικό προφίλ», κρύβεται ένας πολύ συντηρητικός ισλαμιστής, απλά διακρίνεται από μεγαλύτερη διπλωματικότητα και αυτοπειθαρχία, σε σύγκριση με τον παρορμητικό πρωθυπουργό…

Του Ζαχαρία Μίχα
(Διευθυντής Μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας – ISDA)

Η πραγματική ισχύς πίσω από τον Ερντογάν, ο άνθρωπος των ειδικών αποστολών και εξ απορρήτων του πρωθυπουργού, ο υπεύθυνος για την προώθηση και εν τέλει υλοποίηση του «νεοθωμανικού γεωπολιτικού οράματος», είναι ο συγκριτικά νεαρότατος – 45 μόλις ετών – φιλόδοξος, ευφυής και έμπιστος στο αφεντικό του, αρχηγός της μυστικής υπηρεσίας Milli Istihbarat Teskilati (MIT), Δρ. Χακάν Φιντάν.

Αυτό προκύπτει από πρωτοσέλιδο δημοσίευμα της έγκυρης αμερικανικής εφημερίδας «Wall Street Journal», με τίτλο «Turkey’s Spymaster Plots Own Course on Syria» (Ο αρχικατάσκοπος της Τουρκίας μηχανορραφεί αυτόνομη πορεία στη Συρία), ένα θέμα το οποίο υπογράφουν οι Adam Entous και Joe Parkinson. Από τον τίτλο και μόνο μπορεί ο αναγνώστης να καταλάβει, ότι όσα θα ακολουθήσουν δεν θα είναι απαραιτήτως κολακευτικά για το αρχηγό της ΜΙΤ. Δεν είναι όμως και αρνητικά. Σίγουρα όμως έχει κινήσει το ενδιαφέρον και πλέον συζητιέται…


Αρχικά, να υπογραμμίσουμε, ότι σε τόσο μεγάλες και σημαντικές εφημερίδες των Ηνωμένων Πολιτειών, τίποτε από όσα δημοσιεύονται δεν θα πρέπει να θεωρείται τυχαίο, σύμφωνα με την άποψη πολύπειρου παρατηρητή των εξελίξεων στις ΗΠΑ, την οποία ζητήσαμε στο… στάδιο του προβληματισμού για το συγκεκριμένο δημοσίευμα.

Τέτοια μέσα ενημέρωσης, συχνά αξιοποιούνται για την αποστολή μηνυμάτων προς κάθε κατεύθυνση, τα οποία ξεκαθαρίζουν το τοπίο, καθώς στις απευθείας επαφές μεταξύ συμμάχων, τα πράγματα λέγονται με συγκεκριμένο τρόπο, με τη χρήση της αποκαλούμενης ως «διπλωματικής γλώσσας», διαφορετικά οι διακρατικές σχέσεις θα τινάζονταν στον αέρα.

Έρχεται απλώς ο ιστορικός του μέλλοντος και ανασυνθέτει την πραγματικότητα, στο μέτρο του δυνατού, όσο δηλαδή επιτρέπουν οι ιστορικές πηγές. Έτσι δεν έχουν αποκαλυφθεί ακραίοι «διπλωματικοί έρωτες και μίση», με στοιχεία τα οποία ανατρέπουν στερεοτυπικές πεποιθήσεις που δημιουργούνταν με βάση τις δημόσιες δηλώσεις και τους διπλωματικούς χαριεντισμούς;
Πολλές φορές, ανάλογα και με την υποκριτική ικανότητα των ηγετών, η αποκαλούμενη ως «γλώσσα του σώματος» δεν αποκαλύπτει πάντα την πραγματικότητα και τις μύχιες σκέψεις του ενός ηγέτη ή αξιωματούχου γι’ αυτόν που έχει απέναντί του.

Η δεύτερη παρατήρηση που έχει ενδιαφέρον, είναι ότι η Τουρκία του Ερντογάν δεν διαφέρει σε πολλά από τα ειωθότα στη Μέση Ανατολή και η πραγματική ισχύς του Δρ. Χακάν Φιντάν πραγματικά συμβαδίζει με τη θέση των αρχηγών των μυστικών υπηρεσιών στην καθεστωτική ιεραρχία των μεσανατολικών μοναρχιών. Είναι απλά πανίσχυροι, απλά κινούνται αθόρυβα, στο παρασκήνιο της διεθνούς πολιτικής, ενώ συχνότατα είναι οι άνθρωποι που φέρνουν αποτέλεσμα, ενώ τα «συχαρίκια» τα παίρνουν οι ηγέτες και οι υπουργοί Εξωτερικών.


Ο Φιντάν δεν ήταν αυτός που προειδοποίησε εγκαίρως τον Μόρσι για όσα ερχόντουσαν; Ο Ερντογάν τον διάταξε να το κάνει. Ο ίδιος δεν ήταν (εντελώς ασυνήθιστο) στο δείπνο – σημειώνοντας μανιωδώς – που παρέθεσε ο πρόεδρος Μπάρακ Ομπάμα στον Ταγίπ Ερντογάν στις 16 Μαΐου 2013, με παρόντες τους υπουργούς Εξωτερικών, Τζον Κέρι και Αχμέτ Νταβούτογλου, ενώ προς… εξισορρόπηση – αιτιολόγηση της παρουσίας του Δρ. Φιντάν παρέστη ο τότε Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ, Τομ Ντόνιλον; Ένα δείπνο στο οποίο τα πρόσωπα ήταν συνοφρυωμένα και τα χαμόγελα, έστω τα διπλωματικά, τα έψαχνες… με το ντουφέκι. Ένα δείπνο, όπου όλα θύμιζαν Τουρκία, από το χρώμα του τοίχου, ως και τα σερβίτσια…

Πρόκειται για μια παρατήρηση που έχει τη σημασία της για τη φύση του σημερινού τουρκικού καθεστώτος, το οποίο έχει τα δικά του ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, αν και τύποις εμφανίζεται ως δημοκρατικό. Είναι μια Δημοκρατία που έχει πολλά από τα γνωρίσματα των καθεστώτων της Μέσης Ανατολής, τα οποία απλώς δεν απασχολούνται και πολύ με το να αποκτήσουν «δημοκρατικά διαπιστευτήρια», αφού οι όποιες δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις θα πρέπει να φαίνονται ως αποτέλεσμα της πρωτοβουλίας του μονάρχη που λατρεύει τον λαό του και θυσιάζεται γι’ αυτόν…

Ο Δρ. Χακάν Φιντάν, λοιπόν, στο εν λόγω δημοσίευμα, εξισώνεται με δυο ομολόγους του στη Μέση Ανατολή. Αρχικά με τον πανίσχυρο 64χρονο πρίγκιπα, Μπαντάρ μπιν Σουλτάν Αλ Σαούντ, επικεφαλής των σαουδαραβικών μυστικών υπηρεσιών από τις 19 Ιουλίου του 2012, πρώην πρεσβευτή στη Ουάσιγκτον που όλη η υφήλιος αναζητούσε τι σήμαινε η κάπως απότομη ανακοίνωση της εγκατάλειψης του πόστου το οποίο καταλάμβανε από το 1983 έως το 2005, αν και από το 1978 βρισκόταν στις ΗΠΑ ως προσωπικός απεσταλμένος του βασιλιά της χώρας!

Ο πρίγκιπας Μπαντάρ παραιτήθηκε στις 26 Ιουνίου του 2005, ενώ η θητεία του επισήμως έληγε στις 8 Σεπτεμβρίου. Εικάζεται ότι ειδοποιήθηκε λόγω της κατάστασης της υγείας του βασιλιά Φαχντ, που όντως απεβίωσε μερικές εβδομάδες αργότερα από την επιστροφή του πρίγκιπα στην πατρίδα του. Οι διπλωματικές επιτυχίες του αμέτρητες, δεν είναι όμως το αντικείμενο του σημερινού άρθρου.
Μέχρι να αναλάβει τις μυστικές υπηρεσίες, διορίστηκε γενικός γραμματέας του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας του βασιλείου. Αυτός φέρεται να προσπάθησε να δελεάσει (σ.σ. στα όρια της… δωροδοκίας) τον Βλαντιμίρ Πούτιν, με την υπόσχεση εξοπλιστικών συμβολαίων 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων για να εγκαταλείψει στην τύχη του τον Μπασάρ Αλ Άσαντ, χωρίς να τα καταφέρει τελικά.

Το τρίτο πρόσωπο της ομάδας των αρχικατασκόπων που παίζουν μεγάλο ρόλο στη Μέση Ανατολή, στην οποία ανήκει και ο Δρ. Χακάν Φιντάν, σύμφωνα πάντα με την αμερικανική πηγή, είναι ο Ιρανός υποστράτηγος Καρέμ Σολεϊμανί, επικεφαλής της «Quds Force», που επιχειρεί εκτός της χώρας, θεωρείται πανίσχυρος στον κόσμο των μυστικών υπηρεσιών, ενώ οι δυνάμεις του έχουν κρατήσει τον Μπασάρ Αλ Άσαντ στην εξουσία.

Ο Δρ. Χακάν Φιντάν έχει το δικό του στιλ. Ενώ είναι πανίσχυρος δεν έχει καβαλήσει το καλάμι. Πολλοί δυτικοί ομόλογοί του δείχνουν να πιστεύουν, ότι ο αρχηγός της MIT παίζει το δικό του παιχνίδι, έχει τη δική του στρατηγική, η οποία βασίζεται σε πολύ απλούς άξονες: Είναι αφοσιωμένος στον πολιτικό του προϊστάμενο και κρατάει χαμηλό προφίλ. Δεν έχει σχέση με τον Μπαντάρ με τα πανάκριβα κοστούμια, τα χαρακτηριστικά γυαλιά ηλίου που θυμίζουν πλέι-μπόι (κάπως περασμένης ηλικίας) και τα υπερμεγέθη πούρα… Ούτε με τον υποστράτηγο Σολεϊμάνι με την συχνά εμπρηστική ρητορική.

Όσοι τον έχουν συναντήσει μιλούν για έναν άνθρωπο με καλούς τρόπους (αυτά λένε και οι πηγές που επικαλείται το άρθρο της WSJ), χαμηλών τόνων, ευγενέστατο, που δεν προκαλεί. Παρόλα αυτά, οι συνομιλητές του γνωρίζουν, ότι όπως έστρεψε την πορεία της ΜΙΤ ώστε να ευθυγραμμιστεί με την πρωθυπουργική ατζέντα, έτσι θα συνεχίσει και χωρίς να έχει αρνητικές διαθέσεις απέναντι στους άλλους, απλά ως απόλυτη προτεραιότητα θέτει την υλοποίηση των κατευθύνσεων που λαμβάνει από τον πρωθυπουργό. Πώς να μη θέλει μετά ο Ερντογάν να τον έχει συνεχώς στο πλάι του; 

Εν κατακλείδι, είναι σαφές ότι στην περίπτωση του Δρ. Χακάν Φιντάν έχουμε απέναντί μας μια σημαντική προσωπικότητα την οποία στην Ελλάδα οφείλουμε αν την προσέξουμε όλως ιδιαιτέρως, να την παρατηρούμε συστηματικά, να την αναλύουμε, να την κατανοήσουμε πάνω απ’ όλα, με όλο τον σεβασμό που οφείλει κάποιος να δείχνει απέναντι στον αντίπαλό του, αν θέλει να διατηρεί καθαρή σκέψη. Είναι ένας άνθρωπος του οποίου ο τρόπος σκέψης και το στιλ φαίνεται ότι θα παίξει σημαντικό ρόλο τα χρόνια που ακολουθούν, ίσως και ακόμα μεγαλύτερο από αυτόν που παίζει σήμερα.

Δυο τελευταίες παρατηρήσεις: Η πρώτη είναι, ότι το να επιχειρηθεί η οποιαδήποτε συσχέτιση ή σύγκριση της τουρκικής περίπτωσης με την αντίστοιχη ελληνική στον τομέα των μυστικών υπηρεσιών, προφανώς μόνο ως αστεϊσμός θα μπορούσε να εκληφθεί, σε όποιο επίπεδο και να το αποπειραθούμε. Κυρίως στο επίπεδο της «κουλτούρας» στα θέματα εθνικής ασφάλειας τα συμπεράσματα θα ήταν από αποκαρδιωτικά, έως τρομακτικά.

Δεν είναι ώρα τώρα να εξαπολύσουμε νέα πυρά στοχεύοντας ελεεινά πρόσωπα και πράγματα στα καθ’ ημάς. Όμως, πολύ θα θέλαμε τα μέλη του ελληνικού κοινοβουλίου να διαβάσουν αυτό το άρθρο προτού υποδεχτούν στην αρμόδια Επιτροπή τον διοικητή της ΕΥΠ. Ίσως εμφανιστούν πολύ πιο μαζεμένοι και προβληματισμένοι, με συναίσθηση ότι κάτι κάνουμε λάθος ως χώρα… Ας το αφήσουμε εκεί.

Η δεύτερη παρατήρηση είναι, ότι εάν «προεκτείνουμε τη φαντασία μας», έστω λίγο, θα μπορούσαμε να δούμε τον Δρ. Χακάν Φιντάν, υπό προϋποθέσεις, ακόμα και σε πολύ υψηλότερη θέση από τη σημερινή. Έχει πολλά χαρακτηριστικά που θα μπορούσε και να συσπειρώσει σημαντικό τμήμα της τουρκικής κοινωνίας γύρω του και να αποτελέσει την εναλλακτική λύση για πολλούς, εάν η κρίση που σοβεί στο εσωτερικό του κυβερνώντος ισλαμικού AKP στην Τουρκία εκδηλωθεί και κλιμακωθεί.

Δε σημαίνει ότι αυτό θα γίνει. Ας το κρατήσουμε όμως στο πίσω μέρος του μυαλού μας. Στο σημερινό διεθνές περιβάλλον, τα περιθώρια να ισχυριστούμε δικαιολογημένα ότι αιφνιδιαστήκαμε, έχουν συρρικνωθεί δραματικά.

Πηγή Defence-Point